ภาพปก: ป้ายชื่อตึก “กระทรวงพาณิชย์” ป้ายนี้ติดตึกมาตั้งแต่แรกสร้างปีพ.ศ. 2464 และได้รับการอนุรักษ์ โดยสถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ เมื่อปีพ.ศ. 2549-2550

 

               ชื่อของตึกสามารถบ่งบอก เรื่องราว ประวัติ ความเป็นมา รวมถึงการเปลี่ยนแปลงทางสังคมในขณะนั้นๆ ได้ ตึกกระทรวงพาณิชย์ เป็นตัวอย่างหนึ่งที่บอกเล่าเรื่องราวการเปลี่ยนแปลงของสังคม ด้วยชื่ออาคารที่เปลี่ยนไป

               ตึกสำนักงานกระทรวงพาณิชย์สร้างอยู่ในพื้นที่วังท้ายวัดพระเชตุพนฯ แล้วเสร็จในปี 2465 มาพร้อมกับป้ายชื่อติดที่ตึก “กระทรวงพาณิชย์”  ในช่วงแรกทำหน้าที่รวบรวมงานที่เกี่ยวข้องกับการพาณิชย์และพัฒนากฎหมายการค้า และขยายตลาดต่างแดนเพิ่มรายได้ในช่วงที่เศรษฐกิจโลกเข้าสู่ภาวะตกต่ำภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 ถัดมากระทรวงพาณิชย์ มีการเปลี่ยนชื่อเพราะควบรวมกับกระทรวงอื่น ยุบหน่วยงาน แต่ชื่อตึก ไม่ได้เปลี่ยนไปตาม 

              ต่อมาในปีพ.ศ. 2476 ป้ายชื่อตึกกระทรวงพาณิชย์ได้เปลี่ยนเป็น กระทรวงเศรษฐการ เนื่องจากมีการปรับเปลี่ยนโครงสร้างของกระทรวงใหม่รวมทั้งเปลี่ยนชื่อเป็นกระทรวงเศรษฐการ ปรับเปลี่ยนใช้นโยบายตามรัฐนิยมเกี่ยวกับการพาณิชย์ เน้นให้คนไทยใช้ของที่ผลิตโดยคนไทย ช่วงเวลานับจากการเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นต้นมา มีการปรับเปลี่ยนชื่อกระทรวงอีกหลายครั้งตามสถานการณ์บ้านเมืองซึ่งสะท้อนพัฒนาการทางเศรษฐกิจ การค้าและการเปลี่ยนแปลงทางสังคม

              ในปีพ.ศ. 2515 กระทรวงเศรษฐการ ได้เปลี่ยนชื่อกลับมาเป็นกระทรวงพาณิชย์ และป้ายชื่อตึกก็ถูกเปลี่ยนมาเป็นชื่อ กระทรวงพาณิชย์ อีกครั้ง การปรับเปลี่ยนครั้งนี้สอดรับกับยุคแห่งการค้าเสรีทั้งยุโรปและอาเซียนพาณิชย์โลกขยายตัวด้วยเส้นทางค้าทางอากาศ กระทรวงพาณิชย์มีการจัดตั้งศูนย์พาณิชยกรรมในต่างประเทศ โครงการสร้างการค้าของไทยเริ่มเปลี่ยนจากสินค้าเกษตรมาเป็นสินค้าอุตสาหกรรม และมีการขับเคลื่อนเศรษฐกิจการค้าของประเทศด้วยนวัตกรรม สร้างความมั่นคงมั่งคั่งทางเศรษฐกิจตลอดมา ตึกกระทรวงพาณิชย์รับใช้การทำงานด้านการพาณิชย์มาเกือบ 80 ปี จนย้ายไปอยู่สถานที่แห่งใหม่ ตึกเก่าของกระทรวงจึงมีการปรับเปลี่ยนการทำหน้าที่ใหม่ และเปลี่ยนชื่อให้สอดคล้องกับภาระหน้าที่ใหม่อีกครั้ง

                ในปีพ.ศ. 2548 มิวเซียมสยาม ได้รับมอบพื้นที่และตึกกระทรวงพาณิชย์ เพื่อจัดตั้งพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้ ได้ทำการอนุรักษ์และปรับปรุงตึกให้กลับมามั่นคงแข็งแรงและสวยงามดั่งแรกสร้าง ตึกหลังนี้จะทำหน้าที่บอกเล่าเรื่องราว องค์ความรู้แบบใหม่ออกไปสู่สังคม ทั้งในรูปแบบของการนิทรรศการ และกิจกรรมการเรียนรู้ที่หลากหลาย และในปี พ.ศ.2560 ป้ายชื่อตึกจึงได้เปลี่ยนอีกครั้งเป็น มิวเซียมสยาม การติดตั้งป้ายครั้งนี้ เป็นการติดป้ายซ้อนลงบนป้ายเดิม โดยไม่ได้รื้อหรือทำลายป้ายเดิมลงแต่อย่างใด

 

 

ภาพที่ 1 ป้ายชื่อตึก “กระทรวงเศรษฐการ” เป็นป้ายที่ 2 ถูกใช้หลังจากมีการเปลี่ยนแปลงชื่อกระทรวง
ในปีพ.ศ. 2476

แหล่งที่มาภาพ : หอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)

 

 

ภาพที่ 2 ป้ายชื่อตึก “มิวเซียมสยาม”  ป้ายชื่อที่ 3 ของตึกนี้ถูกติดตั้งในปีพ.ศ. 2560