เมื่อเราพูดถึงดนตรี เราก็มักนึกถึงเสียงต่างๆ ที่ไพเราะ เสียงที่ทำให้เราจินตนาการไปถึงสิ่งต่างๆ เสียงที่ทำให้เราสามารถรับรู้ถึงความรู้สึกนึกคิดที่คีตกวีต้องการให้เรารับรู้ และที่สำคัญที่สุด ดนตรีช่วยยกระดับจิตใจและสุนทรียภาพของมนุษย์ ดังคำกล่าวของวิลเลียม เชกเสปียร์ (William Shakespeare) ที่ว่า:

              ชายผู้ใดมิมีดนตรีในใจ หรือมิได้เปี่ยมด้วยความปรองดองในเสียงอันผ่องแผ้ว เป็นผู้ชอบแล้วแก่การทรยศ การวางกลยุทธ์ที่แฝงด้วยเล่ห์เลี่ยม และการกระทำเพื่อการสูญสิ้นของสรรพสิ่งน้อยใหญ่ ทางเดินของจิตวิญญาณของผู้นั้นแห้งแล้งดั่งคืนรัตติกาล และความใคร่ของเขามืดมนเปรียบเช่นเทพเอเรบัส อย่าได้วางความมั่นหมายไว้ในหทัยของเขา จงเลือกเชื่อคนจากเสียงดนตรี

จาก “พ่อค้าแห่งเวนิซ” แปลโดยผู้เขียน

              “The man that hath no music in himself, nor is not moved with concord of sweet sounds, Is fit for treasons, stratagems, and spoils; The motions of his spirit are dull as night, And his affections dark as Erebus. Let no such man be trusted. Mark the music.”

William Shakespeare, The Merchant of Venice

                  ดังนั้นจึงเป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปว่าดนตรีมีความสำคัญต่อมนุษย์เพียงใด นอกจากความสำคัญที่มีผลต่อปัจเจกชนแล้ว ดนตรียังมีบทบาทและมีความสัมพันธ์กับสังคมมนุษย์อย่างมากอีกด้วย ทั้งการที่ดนตรีเป็นสัญลักษณ์ในการแสดงอัตลักษณ์ของกลุ่มคน เป็นวัฒนธรรมร่วมของคนจำนวนมากๆ เป็นจิตวิญญาณของชาติ หรือที่สำคัญไปกว่านั้น ดนตรียังเป็นเครื่องมือของสถาบันชาติได้อีกด้วย

                 ในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 19 มีคีตกวีนามว่า ลุดวิค วาน เบโทเฟน (Ludwig Van Beethoven) เริ่มเข้ามาเปลี่ยนวัฒนธรรมของการแสดงดนตรีคอนเสิร์ตโดยการขยายขนาดของวงออร์เครสตรา เช่น ในบทเพลงซิมโฟนีหมายเลข 3 มีการใช้ฮอร์นเพิ่มขึ้นอีก 1 ชิ้น (จาก 2 ชิ้นเป็น 3 ชิ้น) และการเริ่มใช้ “ดนตรีที่มีเรื่องเล่า” (Programmatic Music) ในเชิงที่เป็นดนตรีอิสระ ไม่ได้ใช้สำหรับประกอบละครหรือโอเปร่าดังเดิม อาทิ ซิมโฟนีหมายเลข 6 ของ เบโธเฟน ซึ่งสื่อความคิดของการท่องเที่ยวในชนบท ชมนกชมไม้ เป็นต้น

ภาพที่ 1: ลุดวิค วาน เบโทเฟน 

แหล่งที่มาภาพ: https://cdn.thecollector.com/wp-content/uploads/2022/01/beethoven-painting-lost-hearing.jpg

                นับเป็นจุดเริ่มต้นของการแหกกฎวัฒนธรรมทางดนตรีที่มีมาอย่างยาวนาน   ในภายหลังแนวคิดนี้ได้รับการต่อยอดโดยคีตกวีในยุคต่อมาที่เริ่มมีอิสรภาพในการใช้ความคิดสร้างสรรค์มากยิ่งขึ้น สังเกตได้จากการเพิ่มขนาดของวงดนตรีออร์เครสตราอย่างรวดเร็วโดยการเพิ่มจำนวนของเครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลง เนื่องจากผู้ประพันธ์เพลงสามารถเลือกเครื่องดนตรีที่ใช้ได้หลากหลายชนิดมากขึ้น (ในสมัยก่อนผู้ประพันธ์เพลงที่รับใช้ขุนนางต้องใช้เฉพาะเครื่องดนตรีที่มีในราชสำนักเท่านั้น) เช่น การเพิ่มแคลร์ริเน็ต ทรอมโบน ในวงดนตรี เป็นต้น และเริ่มมีการปรากฏตัวของแนวดนตรีท้องถิ่นผสมเข้ามาในดนตรีออร์เคสตราอย่างมากอีกด้วย

                หนึ่งในประเภทของดนตรีท้องถิ่นที่ทรงอิทธิพลมากต่อดนตรียุโรปในช่วงเวลาดังกล่าวนั้นเป็นดนตรีของชนกลุ่มยิปซี (Gypsy) ซึ่งเริ่มปรากฏให้เห็นตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 18 ยกตัวอย่างเช่นดนตรีของ โยเซฟ ไฮเดิน (Joseph Haydn) (ตัวไฮเดินเองเรียกดนตรีในแบบนี้ว่า “ดนตรีของพวกฮังกาเรียน”) นับตั้งแต่นั้นมาดนตรีพื้นถิ่นจากหลายกลุ่มชนก็ค่อย ๆ ทยอยเข้ามาแทรกซึมอยู่ในวัฒนธรรมดนตรีซิมโฟนิก (Symphonic Literature) เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ

                ดนตรีที่มีผู้ให้ความสนใจอีกแบบหนึ่งคือดนตรีพื้นบ้านของฮังการี ซึ่งฟรานซ์ ลิสต์ (Franz Liszt) ได้นำทำนองพื้นบ้านมาประพันธ์ชุดเพลง Hungarian Rhapsodies ในระหว่างปีค.ศ. 1846 – 1853 ทำให้ผลงานที่ออกมานั้นมีกลิ่นอายของดนตรีฮังกาเรียนลอยคละคลุ้งจากบันไดเสียงฮังกาเรียนไมเนอร์ส่งผลให้ผลงานดังกล่าวโด่งดังอย่างมากไปทั่วโลก ต่อมาในช่วงกลางถึงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 เราสามารถสังเกตถึงการแฝงภูมิปัญญาท้องถิ่นลงในวัฒนธรรมดนตรีซิมโฟนิกได้มากยิ่งขึ้นไปอีก เช่น บรามส์ (Brahms) คีตกวีชาวเยอรมันก็ได้เขียนชุดเพลง Hungarian Dances ด้วยเช่นกัน หรือ สเม็ทานา (Smetana) คีตกวีชาวเช็ก ก็ประพันธ์ชุดเพลง Má vlast หรือ “ปิตุภูมิของข้า” โดยนำสถานที่ที่สำคัญในแถบโบฮีเมีย เช่น แม่น้ำ Vltava มาแปรรูปเป็นบทเพลง หรือกลุ่มนักแต่งเพลงรัสเซียเดอะ ไฟฟ์ (Moguchaya Kuchka) ที่พยายามพัฒนาแนวคิด “ดนตรีรัสเซีย” จากภูมิปัญญาและสภาพสังคมชาวรัสเซียที่ถูกหล่อหลอมขึ้นมาเป็นเวลานาน

แกลเลอรี่

ดูทั้งหมด