ประวัติความเป็นมา

ศิลปินดนตรีไทยห้าแผ่นดิน ผู้แต่งเพลงทิ้งไว้ให้พวกเรารุ่นหลังมากมาย รวมทั้งวางรากฐานแข็งแกร่งให้วงการดนตรีท่านนี้ จะมีเครื่องดนตรีคู่มือคู่ใจสำหรับใช้ในการสร้างสรรค์ผลงานดนตรีที่ยิ่งใหญ่เพียงสองชิ้นเท่านั้น นั่นก็คือขิมและระนาดเก่าๆ ที่ทายาทจัดแสดงไว้ในพิพิธภัณฑ์บ้านดุริยางคศิลปิน มนตรี ตราโมท บ้านไม้สองชั้น อันเคยเป็นที่พำนักในชีวิตบั้นปลายของท่านนั่นเอง ครูมนตรี ตามโมท เป็นศิลปินแห่งชาติรุ่นแรกในพ.ศ.2528 สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทย) ครูมนตรี ตราโมท ได้ชื่อว่าเป็นศิลปินห้าแผ่นดิน ‘ห้าราชกาล’ เนื่องจกท่านเกิดเมื่อ พ.ศ.2443 ตรงกับสมัยราชกาลที่ 5 ท่านเป็นนักดนตรีคนแรกที่ได้ขิมในวงเครื่อง สายหลวง บรรเลงถวายรัชกาลที่ 6 ซึ่งในยุคนั้นวงการดนตรีไทยและโขนละครเจริญถึงขึ้นสูงสุด มีนักดนตรีที่มีความสามารถมากมายมาถึงรัชกาลที่ 7 ก็ทรงเป็นนักดนตรีที่มีความสามารถ พระราชนิพนธ์เพลงไทยไว้หลายเพลง ครูมนตรีจึงเป็นผู้หนึ่งที่สร้างสรรค์ผลงานวงการดนตรีไทยจึงเฟื่องฟูมาตลอดรัชกาลแม้ว่าช่วงสมัยราชกาลที่ 8 วงการดนตรีไทยจะตกต่ำบ้าง แต่ปัจจุบันพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทางอุปถัมภ์ดนตรีไทยประกอบกับสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ทรงสนับสนุนและทรงเป็นนักดนตรีฝีมือเยี่ยม จึงทำให้วงการดนตรีไทยพลิกฟื้นกลับมาอีกครั้ง ตลอดชีวิตห้าแผ่นดิน จึงมีผลงานของครูมนตรี ออกมามากมาย ท่านเชี่ยวชาญทั้งทฤษฎีดนตรีไทยและทางปฏิบัติ คือ การบรรเลงเครื่องดนตรีต่างๆ อย่างยากที่จะมีใครเสมอ ท่านมีผลงานการประพันธ์ทำนองเพลงไทยหลากหลายแนว ที่มีจำนวนมากกว่า สองร้อยเพลง แต่ละเพลงมีความไพเราะอย่างยิ่ง ท่านจึงได้รับการยกย่องให้เป็น “ปราชญ์เมธีแห่งนาฏดุริยางศิลป์” หลายคนจึงรู้สึกประหลาดใจเป็นอย่างยิ่ง เมื่อได้ไปเยี่ยมเยือนพิพิธภัณฑ์บ้านดุริยางคศิลปิน มนตรี ตราโมท แล้วพบว่าเครื่องดนตรี ประจำบ้านที่ท่านใช้ในการสร้างสรรค์ผลงานมากมายนั้นมีเพียงขิมกับระนาดเพียงสองชิ้นเท่านั้นเอง นั่นเป็นเพราะว่าท่านไม่เคยต้องใช้เครื่องดนตรีใดๆ มาเทียบเสียงในการแต่งเพลง เพราะท่านสามารถจดจำเสียงโน้ตต่างๆ ได้อย่างแม่นยำและถูกต้องนั่นเอง ภายในบ้านจัดแสดงวิถีชีวิตความเป็นอยู่ที่เรียบง่าย สมถะแสดงชีวประวัติของครูมรตรี รวมทั้งผลงานเพลงที่เป็นลายมือต้นฉบับนับตั้งแต่เพลงแรกเมื่อมีอายุ 20 ปี ถึงเพลงสุดท้ายเมื่อมีอายุ 91 ปี รวมทั้งข้าวของเครื่องใช้ตั้งแต่ครั้งสมัยยังมีชีวิตอยู่และถูกหลานของท่านก็ยังอยู่อาศัยในบ้านหลังนี้ ปัจจุบันยังมีการจัดสอนดนตรีไทยให้กับผู้สนใจทั่วไป ทุกวันเสาร์-อาทิตย์ และในช่วงอาทิตย์ที่สองของเดือนกุมภาพันธ์ ของทุกปีจะมีจัดพิธีไหว้ครูดนตรีไทย เข้าชมได้ฟรี

แผนที่

ลักษณะทางกายภาพของพิพิธภัณฑ์/แหล่งเรียนรู้

ภูมิทัศน์โดยรอบ

ภาพถ่ายห้องจัดแสดง

ภายในพิพิธภัณฑ์ซึ่งเป็นบ้านไม้สองชั้น จัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับชีวประวัติบุคคลและวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของครูมนตรี ตราโมท ซึ่งเป็นศิลปินและครูดนตรีไทยที่สำคัญของชาติ โดยรักษารูปแบบภายในบ้านไว้เหมือนขณะที่ท่านมีชีวิตอยู่ โดยเฉพาะส่วนห้องนอนและห้องพระ ส่วนใต้ถุนของบ้านนั้น ด้านหน้าจัดมุมหนึ่งเป็นส่วนรับแขกและเป็นที่นั่งเล่นพักผ่อน มีภาพถ่ายของครูมนตรีประดับทั้งที่ผนัง แขวนบนเสาและคานไม้โดยรอบ รวมทั้งภาพถ่ายบ้านและข้อมูลประวัติการสร้าง บันไดทางขึ้นชั้น 2 อยู่ค่อนไปด้านหลังบ้านฝั่งทิศเหนือของตัวบ้าน พื้นที่ด้านบนแบ่งออกเป็น 5 ห้อง ดังนี้คือ ห้องที่ 1 จัดแสดงเครื่องดนตรีและภาพถ่ายพิธีครอบครู ห้องที่ 2 จัดแสดงภาพถ่ายและภาพเขียนสถานที่ต่างๆที่ครูมนตรีเคยอยู่อาศัย ห้องที่ 3 เป็นห้องโถง ตั้งโกศอัฐิครูมนตรีและระนาด, ตู้โชว์ประกาศเกียรติคุณ เกียรติบัตรและของที่ระลึก ห้องที่ 4 เป็นห้องพระ ห้องที่ 5 เป็นห้องนอนครูมนตรี

วัตถุจัดแสดง

1.อุปกรณ์ประกอบการไหว้ครูโขนละคร 2.ภาพถ่ายเกี่ยวกับชีวประวัติครูมนตรี 3.อาคารสถานที่และข้าวของเครื่องใช้ของของครูมนตรี 4.เอกสารและผลงานวิชาการด้านดนตรีไทยในยุคแรกเริ่ม และลายมือผลงานประพันธ์ของครูมนตรี 5.ประกาศเกียรติคุณ เกียรติบัตรและของที่ระลึก 6.เครื่องดนตรี

วัตถุจัดแสดงที่มีความสำคัญ

1.อุปกรณ์ประกอบพิธีไหว้ครูและศรีษะเทพเจ้าต่างๆที่ต้องอัญเชิญมาในพิธีไหว้ครูดนตรีไทย 2.ผลงานประพันธ์ของครูมนตรี ซึ่งมีทั้งเอกสารที่เขียนด้วยลายมือ และสิ่งพิมพ์ 3.เครื่องดนตรี

การจัดเก็บ

การเผยแพร่และประชาสัมพันธ์

1.มีแผ่นพับ และหนังสือนำชม 2.มีรายการทางโทรทัศน์มาถ่ายทำเพื่อประชาสัมพันธ์

แหล่งเรียนรู้อื่นๆในเขตพื้นที่ใกล้เคียง

1.ตำหนักประถม งามวงศ์วาน จ.นนทบุรี 2. พิพิธภัณฑ์แพทย์แผนไทย กระทรวงสาธารณะสุข งามวงศ์วาน จ.นนทบุรี 3. พิพิธภัณฑ์วางแผนครอบครัว กระทรวงสาธารณะสุข งามวงศ์วาน จ.นนทบุรี 4.พิพิธภัณฑ์เขาสัตว์ จ.นนทบุรี

ผู้ดูแลและหน่วยงานที่รับผิดชอบในปัจจุบัน

อาจารย์ญาณี ตราโมท บุตรชายคนเล็กของครูมนตรี ตราโมท